چکیده
هدف: سرطان پستان شایعترین سرطان در میان زنان سراسر جهان می باشد. خودآزمایی پستان نقش مهمی در تشخیص سرطان پستان دارد و مهم است تا زنان بطور منظم این رفتار را بطور صحیح انجام دهند. محور کنترل سلامت در زمینه خود آزمایی پستان مناسب می باشد زیرا بر اساس این نظریه درکیات افراد از منبع قدرتشان جهت تغبیر حوادث و پیگیری رفتار به منبع کنترل درونی، بیرونی یا شانس نسبت داده می شود. محور کنترل سلامت يكي از عمده‌ترين مقياسها و شاخصهاي اعتقاد بهداشتي براي طرح‌ريزي برنامه‌هاي آموزش بهداشت محسوب مي‌شود. بنابرابن هدف از این مطالعه شناسایی عوامل پیشگویی کننده محور کنترل سلامت خودآزمایی پستان بر اساس الگوی اعتقاد بهداشتی می باشد.
مواد و روش ها: در این مطالعه مقطعی تعداد 400 زن به روش نمونه گیری در دسترس از مراکز بهداشتی- درمانی انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه چمپیون، پرسشنامه محورکنترل سلامت و پرسشنامه دموگرافیک استفاده شد. بعد از تکمیل و جمع‌‌‌‌‌آوری داده‌ها، تجزیه و تحلیل آماری با استفاده از نرم‌افزارهای 16 SPSS انجام گرفت و از آزمون‌‌‌‌های آماری کای دو، تی، ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون خطی و لجستیک استفاده شد.
یافته¬ها: نتایج نشان داد که تنها 9/10% از زنان به طور منظم اقدام به انجام خودآزمایی می نمایند. سازه حساسیت درک شده (707/0−= B و015/0P=) و انگیزش بهداشتی (922/1= B و000/0P=) محور کنترل درونی را پیشگویی می کردند و سازه فواید درک شده (870/0=B و034/0P=)، انگیزش بهداشتی (392/1= B و026/0P=) و متغیر آگاهی (359/0−= B و000/0P=) به عنوان پیشگویی کننده محور کنترل بیرونی مشخص شدند. در مورد محور کنترل شانس سازه شدت (732/0= B و023/0P=)، موانع (334/1= B و004/0P=) درک شده و انگیزش بهداشتی (733/1= B و007/0P=) و همچنین متغیر آگاهی (214/0−= B و034/0P=) به عنوان پیشگویی کننده شناسایی شدند. در مورد رفتار خودآزمایی پستان، سازه خودکارآمدی درک شده قویترین پیشگویی کننده بود (942/1=Exp(B)) که به صورت مستقیم با رفتار خودآزمایی پستان در ارتباط بود. متغیر آگاهی به صورت مستقیم (134/1=Exp(B)) و غیر مستقیم و متغیر سن به صورت غیر مستقیم بر رفتار خودآزمایی تاثیر می گذاشت. در این مطالعه محور کنترل سلامت پیشگویی کننده رفتار خودآزمایی پستان نبود.
بحث و نتیجه¬گیری: جهت ارتقاء رفتار خود آزمایی پستان ضروری است تا افزایش خودکارآمدی از طریق تکنیک های مختلف ارتقاء دهنده خودکارآمدی بویژه برای زنان جوان را مد نظر قرار داده و آگاهی در مورد سرطان را باید افزایش داد. همچنین با کاهش حساسیت درک شده و بهبود انگیزش بهداشتی محور کنترل را به سمت درونی شدن سوق داد و با افزایش فواید و انگیزش بهداشتی محور کنترل را بیرونی نمود. بعلاوه در افراد با محور کنترل شانس جهت موفقیت در تشخیص زودهنگام باید حساسیت درک شده را تا حدودی کاهش داده و فواید و انگیزش بهداشتی را افزایش داد تا آنها را به محور درونی یا بیرونی هدایت گردند.
کلمات کلیدی: سرطان پستان، محورکنترل سلامت، خود آزمایی پستان، الگوی اعتقاد بهداشتی، زنان بوشهر